سوختگی چیست؟
به نوعی جراحت پوست یا غشاهای مخاطی بدن، معده و دستگاه گوارش و … در اثر گرما یا سرمای بیش‌ازحد مواد شیمیایی، جریان برق و …، سوختگی گفته می‌شود.ممکن است تنها به جراحت سطح پوست خلاصه نشود و ساختمان کلی پوست، اعصاب و ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و … آسیب وارد کند. سوختگی از نظر علت بروز و همچنین شدت آن، انواع مختلفی دارد که در ادامه انواع آن و کمک های اولیه مورد نیاز را معرفی خواهیم کرد.
انواع سوختگی
درجات آن از نظر شدت آن، سه نوع اصلی دارد:
- درجه اول: قرمزی پوست بدون ایجاد تاول
- درجه دوم: ایجاد تاول و کمی ضخیم‌شدن پوست
- درجه سوم: ضخیم‌شدن گسترده پوست با ظاهر سفید و چرمی
سوختگی علل متعددی دارد:
- حرارتی
- تابشی
- شیمیایی
- الکتریکی
درجه یک
درجه اول، زیرا تنها روی لایه‌های پوستی تأثیر می‌گذارد. درمان درجه اول معمولاً ۷ تا ۱۰ روز زمان می‌برد و جای زخم هم باقی نمی‌ماند.
علائم درجه اول عبارت‌اند از:
- درد
- قرمزی
- التهاب جزئی یا تورم
- خشکی و پوسته پوسته‌شدن در مرحله بهبودی سوختگی
درجه دو
درجه ۲ جدی‌تر از درجه یک هستند و آسیب بیشتری به بدن می‌زنند. در این نوع، پوست به‌شدت قرمز و متورم می‌شود و شاهد تاول‌های پوستی هم خواهیم بود. از آنجایی که این زخم‌ها، حساس هستند، باید زخم را تمیز نگه‌داشت و آن را به‌درستی پانسمان کرد تا عفونت ایجاد نشود. در اکثر موارد درجه دو طی دو هفته بهبود می‌یابند؛ اما در برخی موارد ممکن است سه هفته هم زمان ببرد. غالباً جای زخم این نوع زخم باقی نمی‌ماند؛ اما ممکن است رنگ پوست تغییر یابد.
درمان خفیف درجه دو عبارت است از:
- فرو بردن زخم در آب سرد به مدت ۱۵ دقیقه
- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن
- استفاده از کرم آنتی بیوتیک برای تاول‌ها
درجه سه
این نوع زخم آسیب زیادی را روی پوست ایجاد می‌کند. برخی تصور می‌کنند درد زیادی دارد؛ اما باید بگوییم در این درجه از ممکن است حتی اعصاب فرد از بین برود و هیچ دردی احساس نکند. به همین دلیل در این نوع سوختگی‌ها باید خیلی سریع به پزشک مراجعه شود تا درمان سوختگی تحت نظر پزشک متخصص انجام بگیرد.
علائم درجه سه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مومی و سفیدشدن پوست
- زغالی‌شدن رنگ پوست
- قهوه‌ای تیره‌شدن رنگ پوست
- چرمی و برجسته‌شدن بافت پوست
- ایجاد تاول
آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی درست زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای مدت زمان طولانی و بدون هیچگونه محافظی مانند کلاه، لباس مناسب یا ضد آفتاب در برابر نور آفتاب می‌ماند. همان طور که خودتان هم می‌دانید خورشید اشعه ماورابنفش یا همان UV شدیدی تولید می‌کند که به راحتی به لایه بیرونی پوست نفوذ می‌کند. برخورد طولانی مدت این اشعه می‌تواند باعث بروز قرمزی پوست، تاول و لایه برداری پوست شود.زخم در اثر آفتاب یکی از دردناک‌ترین مدل‌های درجه یک بوده که اگر شدت داشته باشد مدت زمان زیادی برای بهبودی نیاز دارد.
با مایعات داغ
بر اثر مایعات داغ یکی از رایج‌ترین علل آن درجه یک بوده که اکثرا در کودکان و افراد سالمند دیده می‌شود. منظور از مایعات داغ برخورد مستقیم مایعات داغ با پوست یا قرار گرفتن در معرض بخار آن‌ها بوده، برای مثال بخار غذا حین آشپزی به راحتی می‌تواند دست، صورت و بدن را بسوزاند. به یاد داشته باشید که حمام با آب داغ هم به راحتی به پوست آسیب می‌رساند. مناسب‌ترین درجه آب برای دوش گرفتن زیر 48 درجه سانتی گراد است. دمای آب بیشتر از این مقدار می‌تواند به راحتی به پوست آسیب برساند، بخصوص برای کودکان.
با جریان برق
سوختگی در اثر جریان برق هم یک نوع شایع سوختگی بوده که اغلب در کودکان خردسال دیده می‌شود. همان طور که می‌دانید کودکان در سنین پایین کنجکاوی مهار نشدنی دارند. از همین سو ممکن است پریز برق، وسایل برقی یا سیم برق برایشان جذاب باشد. اما این کنجکاوی می‌تواند خطرات قابل توجهی به همراه داشته باشد. اگر کودک یا فرد به هر دلیلی یک شی یا انگشت خود را وارد پریز برق کند، سیم برق را گاز بگیرد و… به سرعت دچار برق گرفتگی ناشی از آن می‌شود.
بیشتر بخوانید:راهکارهای درمان خارش زخم
علت سوختگی
حرارتی: این ناشی از منابع حرارتی خارجی مانند فلزات داغ، مایعات داغ، شعله آتش و بخار آب است.
تابشی: این نوع زخم ناشی از آفتاب‌سوختگی و پرتوهایی مانند اشعه ایکس است.
شیمیایی: ناشی از سوختگی با اسیدهای قوی، مواد قلیایی، مواد شوینده یا حلال‌ها هستند.
الکتریکی:ناشی از جریان الکتریکی، جریان متناوب (AC) و جریان مستقیم (DC) است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در شرایط زیر به دکتر مراجعه کنید:
- صورت
- استنشاق دود یا بخار داغ
- اندام‌های تناسلی
- بزرگ یا عمیق
- دست همراه با تاول
- پوست همراه با تاول
- دچار شوک‌شدن فرد حادثه‌دیده
- ناشی از مواد شیمیایی و الکتریکی
- اطفال زیر ۵ سال، زنان باردار و افراد مسن
- سابقه بیماری مهمی مانند بیماری قلبی، ریوی، کبدی یا دیابت در فرد حادثه‌دیده
درمان زخم با توجه به شدت و علت آن، انواع متفاوتی دارد که عبارت‌اند از:
درمان زخم های جزئی
در زخم های جزئی تنها کافی است محل سوختگی را خنک کنید. سپس باید محل سوختگی را تمیز کنید. اگر محل زخم تاول زده است، آن‌ها را نترکانید. این تاول‌ها معمولاً چند روز بعد، از بین می‌روند.
در زخم های جدی باید به دکتر جراحی پلاستیک، ترمیمی و سوختگی مراجعه شود. پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- بررسی اندازه و عمق زخم
- بررسی مرتب پانسمان برای جلوگیری از عفونت
- استفاده از استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- تمیز کردن محل سوختگی برای جلوگیری از تاول‌زدن
- پانسمان ناحیه سوخته با استفاده از یک پد گاز استریل و باند
- تزریق واکسن کزاز به تشخیص پزشک و بسته به نحوه سوختگی
- درمان سوختگی‌های همراه با تاول
برای درمان زخم های همراه با تاول، نباید خودتان تاول‌ها را بترکانید. با مراجعه به پزشک، او تشخیص می‌دهد که تاول‌ها را تخلیه کند یا خیر!
روش‌های پیشگیری
بهترین روش درمان ، جلوگیری از بروز آن است! کودکان دلبند ما بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از آن قرار دارند و بهتر است با رعایت برخی نکات، آن‌ها را در امان نگه‌داریم. برخی نکات که می‌توانند به پیشگیری کمک کنند، عبارت‌اند از:
- دور نگه‌داشتن کودکان از آشپزخانه به هنگام آشپزی‌کردن
- قرار دادن دستگیره قابلمه رو به پشت گاز
- قرار دادن یک کپسول آتش‌نشانی در داخل یا در نزدیکی آشپزخانه
- آزمایش‌کردن سنسورهای حساس به دود
- تعویض سنسورهای تشخیص دود هر ۱۰ سال یکبار
- نگه‌داشتن دمای آبگرمکن زیر ۱۲۰ درجه فارنهایت
- اندازه‌گیری دمای آب حمام قبل از استفاده
- دور نگه‌داشتن کبریت‌ها و فندک‌ها از دسترس کودکان
- پوشاندن پریزهای برق
- دور انداختن کابل‌های برق با سیم لخت
- دور نگه‌داشتن مواد شیمیایی از دسترس کودکان
- چک‌کردن پرزگیرهای سشوار به طور منظم
سخن آخر
می‌تواند عواقب جدی برای سلامت پوست به وجود بیاورد. به همین دلیل باید اطلاعات کافی در مورد انواع سوختگی و روش‌های درمان سوختگی داشته باشید؛ به خصوص برای کودکان زیر ۵ سال! برای ترمیم و بازگشت زیبایی پوست، میتوانید به دکتر زیبایی یا جراح ترمیمی مراجعه کنید.
